شرط نصف دارایی یا شرط تنصیف در عقد نامه چیست؟
به گفته وکیل خانواده شرط نصف دارایی یا شرط تنصیف دارایی نهادی جدید در حقوق ما می باشد. این شرط یکی از شروط ضمن عقد نکاح است که زوج در هنگام عقد نکاح متعهد می شود تا نصف اموال موجود را به همسرش منتقل نماید. در ادامه نوشته به بررسی اینکه در چه صورت شوهر باید نصف دارایی خود را به زوجه دهد و شرایط تحقق و تعلق شرط نصف دارایی مرد به زن چیست می پردازیم با ما همراه باشید.
این دستورالعمل در سال 28 / 06 / 1362 شورای عالی قضائی به ادارات ثبت اسناد و املاک کشور ابلاغ گردید تا در دفترچه های ازدواج درج شود و گنجاندن این شرط گام مهمی در جهت حفظ حقوق زنان تلقی می گردد.
مطابق بند الف شرط ضمن عقد ازدواج چنانچه مرد درخواست طلاق دهد و طلاق ناشی از تخلف زن یا سوء اخلاق و رفتار وی نباشد، مرد مکلف است تا نصف اموال موجود خود را که در ایام زندگی مشترک به دست آورد است به زن منتقل کند.
این شرط ( شرط تنصیف دارایی ) که طی آن زوج مکلف است است نصف دارایی خود را به زوج انتقال دهد، در واقع شرط فعل تملیک مجانی نصف دارایی در آینده است و با توجه به مقررات موجود، شرط نصف دارایی و اعمال آن شرط در هنگام طلاق امکان پذیر است. بنابراین، هنگامی که طلاق به درخواست زوج باشد، مکلف است به تشخیص دادگاه تا نصف اموال خود را به زوج بپردازد.
بیشتر بخوانید: فسخ نکاح
شرط نصف دارایی مطابق ماده 1119 قانون مدنی که به طرفین عقد نکاح اجازه داده است و هر شرطی که در تعارض با مقتضای ذات نکاح نباشد مطابق ماده 10 قانون مدنی صحیح است. برخی از حقوقدانان این شرط ( شرط تنصیف دارایی ) را به دلیل اینکه میزان تعهد زوج مجهول است باطل می دانند. ولی در رویه قضائی دادگاهها و نظر اکثریت حقوقدانان و مطابق ماده 10 و 1119 قانون مدنی شرط تنصیف دارایی صحیح است.
شرایط تحقق و تعلق شرط نصف دارایی مرد به زن چه می باشد ؟
1 – اعمال این شرط در صورتی است که حین عقد نکاح یا ضمن عقد خارج لازمی مورد توافق و امضای زوج قرار گرفته باشد و زوج در سند ازدواج آن را امضاء نموده باشد.
2 – طلاق به درخواست زوج باشد : در صورتی که طلاق به درخواست زوجه یا طلاق توافقی باشد اعمال این شرط امکان پذیر نیست.
3 – درخواست طلاق از طرف مرد، ناشی از تخلف زوجه از وظایف همسری یا سوء اخلاق و رفتار وی نباشد.
سوء رفتار یعنی اموری که با توجه به عرف و شرایط خانواده سوء رفتار تلقی می گردد. خطاها متفاوت است که در برخی از آنها استمرار شرط است نظیر نشوز و بد رفتاری و در برخی دیگر یکبار خطا مثل رابطه نامشروع و عمل منافی عفت و اخلاق و منافع خانواده، اگر مرد قبل از طلاق بتواند سوء رفتار زوجه را اثبات کند یا حکم دادگاه مبنی بر نشوز زوجه را دریافت کند، دیگر شرط تنصیف دارایی اعمال نخواهد شد.
4 – دارایی در طول زندگی مشترک کسب شده باشد : شرط تنصیف دارایی تنها در مورد اموالی قابلیت اجرا قابلیت اجرا دارد که زوج بعد از ازدواج آنها را به دست آورده است و مناط در این خصوص زمان مالکیت زوج می باشد و مشمول اموالی که قبل از ازدواج وجود داشته نخواهد بود.
اگر بعد از ازدواج سهم الارثی به زوج برسد شامل شرط نصف دارایی نمی شود، چرا که از متن شرط چنین استنباطی می شود که شامل اموالی است که بر اثر کار و کوشش در ایام زوجیت به دست آمده باشد و زوج با امضاء آن توافق می کند که چنانچه بعد از ازدواج اموالی را به دست آورد زوجه نیز در آن سهم دارد.
5 – موجود بودن دارایی در زمان طلاق : بنابراین اموال به دست آمده باید موجود باشد و شامل اموالی که از بین رفته یا مفقود شده یا تلف شده یا منتقل شده نمی شود، اثبات وجود دارایی زوج بر عهده زوجه است که عنوان مدعی شرط را دارد.
6 – شرط نصف دارایی منوط به مطالبه زوجه است و دادگاه بدون تقاضای زن مجاز به صدور حکم انتقال اموال زوج تا نصف دارایی به زوجه نخواهد بود.
- در شرط تنصیف دارایی ملاک تا نصف اموال یا معادل آنست. در این شرط میزان آن از پایین ترین درصد تا سقف آن یعنی پنجاه درصد در نظر گرفته می شود که تعیین آن با نظر دادگاه است. دادگاه با توجه به توانایی مالی مرد، تعداد فرزندان، مدت زمان زندگی مشترک درصدی را برای زوجه تعیین کند.
- درخواست اعسار زوج نسبت به پرداخت شرط نصف دارایی پذیرفته نیست، زیرا با وجود بودن عین مال ادعای اعسار بلاوجه است و ادعای اعسار فقط نسبت به دین قابل پذیرش است نه عین.
- مطالبه شرط نصف دارایی باید در ضمن رسیدگی به دعوای طلاق از طرف زوج مطرح گردد.
- اثبات وجود دارایی زوج، بر عهده زن است که مدعی داشتن اموال برای شوهر است. بنابراین، زوجه باید اموال زوج را با مدارک و مستندات به محکمه معرفی نماید.
در چه مواردی شرط تنصیف دارایی اجرا نمی شود :
- عدم مطالبه زنان
- مشکلات اجرائی شرط انتقال تا نصف د ارایی
- عدم اطلاع از دارایی زوج
- انصراف مردان از دعوای طلاق در صورت مطالبه اجرای شرط انتقال تا نصف دارایی از ناحیه زوجه
رویه دادگاهها در خصوص شرط تنصیف دارایی مرد
مطابق ماده 29 قانون حمایت از خانواده در صورتی که درخواست طلاق از طرف مرد باشد مرد به هنگام طلاق باید کلیه حقوق مالی همسرش را پرداخت نماید. یکی از این حقوق شرط تنصیف اموال می باشد.
در صورتی که دادگاه احراز نماید که زوج شروط ضمن عقد نکاح را امضاء نموده باشد دادگاه به همراه طلاق به این موضوع نیز رسیدگی و حکم صادر می کند.
ميزان مال قابل تملیک در شرط نصف دارایی
در اين شرط عبارت «تـا نـصف دارايي»، امكان انتقال اموال زوج را از درصدی بسيار نازل مثلاً نـيم درصـد تـا سـقف پنجاه درصد در نظر گرفته است و تعيين اين ميزان به نظر دادگاه وا گذار شـده اسـت.
اگر چه در متن شرط، ضابطهایی برای تعيين اين درصد ارائه نشده است؛ امـا بـه نظـر می رسد دادگاه بايد با در نظر گرفتن وضعيت مالی زوج، تعداد عائله و فرزندان، نقـش زن در كسب اموال، مدت زندگی مشترک و … درصد اموال قابـل انتقـال بـه زوجـه را مشخص نمايد.
ادعای اعسار مرد در خصوص شرط تنصیف
دعوای اعسار زمانی مطرح می گردد که شخصی محکوم به پرداخت دینی باشد و مدعی است که اموالی را برای پرداخت دفعه الواحده دین را نداشته باشددر این صورت دادخواستی را مبنی بر اعسار به دادگاه تقدیم می نماید تا دادگاه با بررسی این موضوع و ا احراز اعسار او پرداخت دینش را تقسیط نماید .
در خصوص شرط نصف دارایی امکان اعسار از طرف زوج وجود ندارد. زیرا شرط نصف دارایی در خصوص اموالی است که در حین طلاق در مالکیت زوج وجود دارد و ادعای اعسار از طرف زوج مورد پذیرش قرار نمی گیرد .
سوالات متدوال در خصوص شرط نصف دارایی
1- شرایط مال مورد تنصیف چیست؟
شرایط مال مورد تنصیف ناظر به اموالی است که مرد پس از ازدواج و در ایام زندگی مشترک به دست آورده است و شامل اموال قبل از ازدواج و یا سهم الارث نمی باشد.
2- شرایط اعمال تنصیف اموال و دارایی مرد چیست؟
برای اعمال شرط نصف دارایی مرد ، اولا مرد باید شرط نصف دارایی مندرج در عقدنامه را امضاء کرده باشد و باید درخواست طلاق از طرف مرد مطرح شده باشد و نباید طلاق به علت سوء رفتار و سوء معاشرت و یا تخلف زن از ایفای وظایف همسری باشد. پس در صورتی که متقاضی طلاق زوجه باشد یا طلاق توافقی باشد زن مستحق دریافت شرط نصف دارایی نیست.
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید.فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
