جرم جعل

جرم جعل

جرم جعل و مجازات جرم جعل در قانون جدید، در این مقاله میخواهیم جرم جعل و مجازات جعل را از دیدگاه وکیل کیفری بررسی و به نکات حقوقی مربوط به این موضوع بپردازیم، با ما همراه باشید:

به گفته وکیل جعل جرم جعل در اصطلاح حقوقی، عبارت است از تغییر متقلبانه حقیقت به زیان دیگری. به عبارتی دیگر، جرم جعل تغییر دادن یا ساختن متقلبانه یک نوشته یا سایر اشیاء مذکور در قانون یا خراشیدن یا تراشیدن  آن اسناد به قصد جا زدن آن به عنوان اصل.

مطابق ماده 523 قانون مجازات اسلامی جرم جعل عبارت است از اینکه شخصی به قصد تقلب و بدون اجازه صاحب آن نسبت به ساختن نوشته یا مهر یا سند یا تراشیدن یا خراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا نابود کردن یا اثبات یا سیاه کردن یا الصاق یک نوشته به نوشته دیگر بدون اجازه صاحب آن اقدام نماید.

جرم جعل از زمره جرایم غیرقابل گذشت محسوب می شود و رضایت بعدی شاکی خصوصی، مرتکب را از تعقیب کیفری و مجازات معاف نمی کند. علاوه بر این مجازات جرم جعل قابل تعلیق نیست و متهم ناگزیر به تحمل حبس تعیین شده و پرداخت جزای نقدی خواهد بود.

جرم جعل سند

حسب مادتین 532-536 تعزیرات قانون مجازات اسلامی، مجازاتی که در خصوص جعل اسناد رسمی است بیشتر از مجازات جعل اسناد غیر رسمی می باشد. لذا ، مجازات مطروحه عبارت است از: حبس 6 ماه تا 2 سال و پرداخت جریمه نقدی 3 تا 12 میلیون ریال.

مجازات جرم جعل اسناد

توجه داشته باشید که در جرم جعل و مجازات جاعل ملاکهای مختلفی وجود دارد و مجازات جعل با توجه نوع سند یعنی رسمی یا عادی بودن و  اینکه جاعل از افراد عادی هست یا کارمند دولت مجازاتش متفاوت است.

1- جعل اسناد عادی : اگر  جعل در اسناد عادی صورت بگیرد مجازات جاعل حبس از شش ماه تا دو سال خواهد بود و برای وی جزای نقدی از سه تا دوازده میلیون ریال در نظر گرفته خواهد شد.

2- جعل در اسناد رسمی : اگر جعل در اسناد رسمی صورت گیرد، جاعل باید علاوه بر جبران خسارتی که از جعل وی ناشی گردیده  است به حبس از شش ماه تا سه سال و سه تا هیجده میلیون ریال جزای نقدی و یا هر محکوم می شود. اگر جعل توسط کارمندان دولت یا مامورین دولتی صورت بگیرد، برای همیشه از خدمات دولتی انفصال می گردند.

جرم جعل امضا

جرم جعل امضا هم مانند جرم جعل سند می باشد که طبق ماده 536 قانون تعزیرات عبارت است: از حبس 6 ماه تا 2 سال و پرداخت جریمه نقدی 3 تا 12 میلیون ریال که البته این مجازات برای جعل امضای افراد عادی در نظر گرفته شده است. لذا، مجازات جعل امضای مقامات قضایی حسب ماده 524 قانون مجازات اسلامی، مانند رهبری یا روسای قوای سه گانه حبس از 3 تا 15 سال می باشد.

جرم جعل شناسنامه و کارت ملی توسط ماموران دولتی

حسب ماده 523 جعل شناسنامه با هر شرایط و قصدی جزء جرایم عمدی به شمار می آید. زیرا که غیر از تقلب و ضرر قصد دیگری در این کار نخواهد بود. لذا، حسب ماده 523 قانون مجازات اسلامی فردی که دست به جعل اسناد سجلی بزند محکوم  به حبس تعزیری به مدت یک تا پنج سال و جزای نقدی از شش تا سی میلیون ریال و همچنین جبران خسارت وارده می باشد.

جعل شناسنامه توسط افراد عادی

حسب ماده 533 قانون مجازات اسلامی اشخاصی که جز کارمندان دولتی نیستند و افراد عادی می باشند مجازات کمتری خواهند داشت که عبارت است از 6 ماه تا 3 سال حبس تعزیری و یا پرداخت نقدی 3 تا 18 میلیون ریال می باشد.

جرم جعل کارت پایان خدمت

اگر شخص برای خود کارت پایان خدمت جعل نماید به حبس از 6 ماه تا 1 سال  و یا جزای نقدی 3 تا 6 میلیون ریال محکوم خواهد شد. اما اگر شخص دولتی یا فرد نظامی دست به جعل چنین مدرکی بزند مجازات سنگین تری را خواهد داشت که عبارت است از حبس از 1 تا 5 سال و یا جزای نقدی 6 تا 30 میلیون ریال.

جعل کارت پایان خدمت توسط پرسنل موسسات مربوط

درصورتیکه پرسنل اداره وظیفه عمومی و ارگان‌ها و موسسات دولتی و نمایندگان شوراها مرتکب این جرایم شوند، یا رشوه بگیرند و خلاف قانون مسبب معافیت کسی شود، علاوه بر انفصال دائم از خدمت دولتی، به مدت ۳ تا ۷ سال به حبس تعزیری محکوم می‌شوند.

جعل کارت پایان خدمت توسط پزشک

گاها ممکن است افراد با کمک پزشک باعث معافیت سربازی شوند. به عبارت دیگر دکتر برای شخص مشمول، تصدیق‌نامه‌ای خلاف واقع بنویسد تا فرد از این نامه در ادارات رسمی یا برای ارائه به مراجع قضایی استفاده کند. در چنین شرایطی پزشکی تخلف نموده، به  ۶ تا ۲ سال حبس و به ۳ تا ۱۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌شود.  علاوه براین اگر برای صدور گواهی جعلی رشوه هم گرفته باشد، باید این پول را پس بدهد و مشمول مجازات جداگانه‌ای به دلیل ارتکاب جرم خواهد شد.

جرم جعل پلاک

حسب ماده 720 قانون مجازات اسلامی هر شخصی مرتکب ارقام و مشخصات پلاک وسایل نقلیه موتوری، آبی، کشاورزی، نقلیه و… الصاق نماید و یا برای هر کدام از این وسایل پلاک تقلبی به کار برد و یا با چنین شرایطی از وسایل استفاده نماید به حبس از 6 ماه تا 1 سال محکوم می گردد.

جرم جعل چک و امضای چک

حسب ماده 523 قانون مجازات اسلامی جرم جعل امضای چک و یا هر گونه خدشه یا تغییری در سند چک جز جرایم جعل بوده. لذا، در جعل چک نه تنها باید خساراتی که از راه را جعل وارد شده را جبران کند به حبس از 6 ماه تا 2 سال و جزای نقدی 3 تا 12 میلیون ریال محکوم خواهد شد.

جرم جعل مهر و امضا

در خصوص مجازات جعل مهر و امضا بنا به اینکه جعل امضای چه شخصی باشد متفاوت است. لذا اگر جعل اشخاصی مانند مقام معظم رهبری یا روسای قوای سه گانه باشد مجازاتش 3 تا 15 سال حبس می باشد. اما اگر جعل مهر و امضا معاون رئیس جمهور، کارمندان و مسئولان دولتی، نمایندگان مجلس خبرگان و یا قضات باشد محکوم به حبس از 1 تا 10 سال می باشند.

مجازات جعل مهر و امضای اشخاص خاص سنگین تر از افراد عادی می باشد. مجازات جعل مهر و امضای اشخاص عادی حسب ماده 536 قانون تعزیرات حبس از 6 ماه تا 2 سال و جزای نقدی می باشد.

ارکان تشکیل دهنده جرم جعل

جرم جعل نیز مانند سایر جرائم  دارای سه عنصر قانونی، مادی و روانی تشکیل شده است.

عنصر قانونی جرم جعل :

قانونگذار در مواد 524 تا 542 قانون مجازات اسلامی نسبت به جرم انگاری جرم جعل اقدام کرده است و برای مرتکب آن مجازات های حبس و جزای نقدی یا هر دو را پیش بینی کرده است.

عنصر مادی جرم جعل :

1 – فعل  مادی مرتکب جرم جعل  ممکن است به یکی از صورت های زیر ظاهر شود :

الف ) فعل مثبت : فعل مثبت مطابق ماده 524 به بعد قانون مجازات به یکی از صور پیش بینی شده شامل افعال مثبت زیر می شود.

• جعل احکام یا امضاء یا مهر یا فرمان یا دست خط مقامات دولتی‌
• جعل مهر، تمبر، منگنه یا علامت یکی از شرکت ‌ها یا موسسات یا ادارات دولتی یا نهادهای انقلاب اسلامی یا نهادهای عمومی غیر دولتی و یا شرکت‌ ها و تجارت خانه‌های‌ غیر دولتی
• جعل احکام دادگاه ها یا اسناد یا حواله‌های صادره از خزانه دولتی
• جعل اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی یا اسناد و اوراق بهادار و حواله‌های صادره از خزانه‌
• جعل مدارک تحصیلی
• جعل در اسناد و نوشته‌های رسمی و غیر رسمی
• جعل گواهی پزشکی‌
• ارائه و صادر کردن گواهی نامه خلاف واقع‌

ب ) ترک فعل یا فعل منفی : که در جعل مفادی یا معنوی محقق می‌شود. زیرا در اثر ترک فعل، سندی ایجاد شده که محتوا و مفاد آن با واقعیت مطابقت ندارد مانند این‌ که مرتکب جرم جعل بخشی از تقریرات شخصی را حذف کند و به واسطه آن یک تعهد یا حقی را که موجب ضرر به غیر است، مخفی کنیم.

2 – نتیجه جرم :

برای تحقق جرم جعل، حداقل ضرر بالقوه ضروری است و باید بین ضرر و عمل مادی فیزیکی مرتکب جرم رابطه سببیت وجود داشته باشد.  بنابراین ، در عنصر ضرر مقصود ورود ضرر بالفعل نیست بلکه ضرر بالقوه یا محتمل نیز کافی می باشد. ضرر در جرم جعل برخلاف سایر جرائم علیه اموال لزوما ضرر مادی نیست بلکه ضرر معنوی نیز کفایت می کند.

دیوان عالی کشور در یکی از آرای خود اشعار می‌دارد که شرط تحقق جعل ضرر آنی نمی باشد، بلکه عمل جعل اگر در آینده و حتی بالقوه موجب ضرر غیر شود، این عمل جعل است. بنابراین چنانچه جاعل سند مجعول را از بین ببرد این امر مانع تعقیب مرتکب جرم نخواهد بود.

عنصر روانی جرم جعل :

عنصر روانی جرم مربوط به سوء نیت مرتکب جرم می باشد. یعنی اینکه مرتکب جرم در انجام دادن جرم  علم به خلاف واقع بودن عمل و عمد در انجام جرم داشته باشد. جعل از زمره جرایم جرائم مادی صرف  محسوب نمی شود، بلکه مستلزم عنصر روانی است و بدون احراز  عنصر روانی یا معنوی جرم امکان تعقیب مرتکب جرم جعل تحت عنوان جرم جعل وجود ندارد.

بنابراین، برای تحقق عنصر روانی جرم باید قصد ساختن یا تغییر دادن  و همچنین قصد فریب دادن دیگران را از این سند یا نوشته را داشته باشد.

آیا مجازات جعل قابل گذشت است؟

مجازات جرم جعل مطابق قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری تغییری صورت نگرفته است و کماکان جرمی غیر قابل گذشت محسوب می گردد. مطابق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری در جعل اسناد عادی چنانچه شاکی گذشت نماید، گذشت وی باعث بسته شدن پرونده خواهد شد.

مرجع قضایی صالح به رسیدگی جرم جعل

در دعاوی کیفری مرجع صالح برای رسیدگی دادسرای عمومی وانقلابی است که جعل در آن حوزه صورت گرفته است. بنابراین، اگر قصد شکایت ازجرم جعل را دارید باید به مرجع قضایی صالح که جرم در آنجا صورت گرفته است مراجعه فرمائید، زیرا اصل بر صلاحیت محل وقوع جرم می باشد اما اگر محل وقوع جرم مشخص نباشد دادگاه محل دستگیری به موضوع رسیدگی و حکم مقتضی را صادر می کند .

نحوه تشخیص و اثبات جعل سند

از نظر فنی 3 روش برای تشخیص جرم جعل وجود دارد که در ادامه آنها‌را شرح خواهیم داد

1. روش فیزیکی
2. روش شیمیایی
3. روش مقایسه‌ای

1- تشخیص جعل سند به صورت روش فیزیکی

دراین روش تشخیص جرم جعل سند از دستگاه‌های نوری معمولا نور ماوراء بنفش استفاده می‌شود؛ زیرا این نور زمان برحورد با جوهر بازتاب‌هایی دارد که در تشخیص تقلبی و اصلی بودن سند کمک می‌کند، همچنین این نور برای بازخوانی مطالبی که پاک شده نیز استفاده می‌شود.

در اين نوع بررسی که به آن بررسی به تفاوت جنس، رنگ، خواص ويژه جوهرومرکب بکاررفته درنوشــته، شناســايی نوع و جنس کاغذ، مانند وزن، قطر، ضخامت، ابعاد، ميزان مقاومت، رنگ و خواص ويژه کاغذ، عکس العمل هريک وانفعالات فيزيکی مانند بريدگی، شيار، پارگی روی سند، آثار باقی مانده درکاغذ، خواندن اسناد پاک شده وساييده شده، خواندن اســناد کهنه وفرسوده يا سوخته شده، خواندن اسناد مخدوش و خط خورده و غیره همگی در بررسی به روش فيزيکی قابل طرح می باشد

2- تشخیص جعل سند به صورت روش شیمیایی

این روش بیشتربرای تشخیص اختلاف رنگ جوهر‌ها ، ترکیب جوهر‌ها، تجزیه جوهر‌ها، تجزیه کاغذ‌ها و تشخیص جنس کاغذهای متعدد از این روش استفاده می‌شود.

3- تشخیص جعل سند به صورت روش مقایسه‌ای

این روش شامل بررسی خطوط، امضاهای استکتابی، امضاهای متعارف و مسلم‌الصدورو شناسایی نویسنده است. هر فردی در نگارش دارای عاداتی می باشد که منحصر به خود آن شخص می باشد مانند دندانه گذاری ، نحوۀ نقطه گذاری، مکث، فشار و لرزش قلم، سرکش گذاری فواصل حروف و کلمات و غیره. بنابراین کارشناس با مقایسۀ آن‌ها با اسناد و نوشته‌های مورد نظر می‌تواند انتساب یا عدم انتساب نوشته وسند را به شخص مورد نظر و هم چنین اصالت یا جعلیت نوشته و سند مزبور را تعیین کرد.

انواع جعل

جعل مادی :

در جعل مادی مرتکب جرم تغییراتی را در ظاهر سند ایجاد می کند مانند الحاق یا تراشیدن یا قلم بردن در نوشته. بنابراین، لازمه جعل مادی، انجام اعمالی در ظاهر سند است است و جاعل با اعمال خود امضا یا محتوا و مضمون  آن را تغییر می دهد و تشخیص جعل مادی از طریق ارجاع امر به کارشناس صورت می گیرد.

جعل معنوی یا مفادی :

جعل معنوی تغییراتی است که در محتوا یا مفاد یک سند  ایجاد می شود، در جعل معنوی هیچ گونه تغییری در ظاهر سند ایجاد نمی شود ولی مفاد ان توسط جاعل تغییر می یابد. مانند اینکه در نوشته ای حقیقت تحریف شود به عنوان مثال منشی دادگاه به قصد و عامدانه در زمان نگارش اظهارات شاکی قسمتی از اظهارات او را حذف یا به نحو دیگری بنویسد که توسط شاکی یا متهم بیان نشده  است در اینصورت شخص مرتکب جعل معنوی شده است.

محتوای پیشنهادی

جرم جعل رایانه ای و مجازات آن مجازات استفاده از سند مجعول سوء استفاده از سفید امضا یا سفید مهر و مجازات آن جرم غصب عنوان و مجازات آن